بر بنیاد پژوهشی که دفتر نی در ولایت هرات انجام داده نشان می‌دهد که اگر مشکلات و چالش‌های فراراه آزادی بیان در هرات گرفته نشود، خطر سقوط آزادی بیان در هرات متصور است.
خبرنگاران و مدیران رسانه‌های ولایت هرات؛ سه مشکل عمده در راستای آزادی بیان را مطرح کرده اند که عمده‌ترین آن مشکلات امنیتی و سپس دسترسی به اطلاعات و تقابل حکومت با رسانه‌ها را بیان نموده اند.
- در بخش اول ( مشکل امنیتی خبرنگاران و دفاتر رسانه‌یی)
حمله به دفتر اتحادیه‌ی ملی ژورنالیستان و تلویزیون خورشید در هرات و سرقت وسایل آن دو نهاد و لت وکوب و بازداشت خبرنگار تلویززیون آسیا در روز هرات (۲۵ حمل) از سوی ماموران امنیت ملی از درشت‌ترین مواردی‌ست که در روزهای اخیر اتفاق افتاده است
یکی از خبرنگارانی‌که با رسانه‌های بین‌المللی کار می‌کند، به دیده‌بان رسانه‌های دفتر نی گفت: هر گزارش را که نشر می کنیم، هر آن احساس می کنم خطری مرا تهدید می‌کند و فکر می کنیم جان خودم و یا خانواده‌ام در خطر است.
یک خبرنگار کهنه‌کار دیگر در ولایت هرات که با یک سازمان حامی خبرنگاران در آن ولایت نیز کار می‌کند، می‌گوید حکومت در تقابل و دشمنی با خبرنگاران قرار گرفته است و برای مصونیت خبرنگاران هیچ اقدام نمی کنند. این خبرنگار همچنان ادعا دارد که نه‌تنها حکومت برای رفع این چالش‌ها کاری نمی‌کند، بل تلاش است تا مسؤلیت حمله و سرقت اخیر بر دفتر اتحادیه را بر دوش خبرنگاران بی اندازند.
- در رابطه به مشکل عدم دسترسی به اطلاعات
در ۱۷ سال گذشته، هرات امسال بدترین سال را از نگاه دسترسی به اطلاعات تجربه می‌کند.
خبرنگاران و مدیران رسانه‌های محلی در هرات مشکل دسترسی به اطلاعات را بسیار نگران کننده خوانده اند. آن‌ها می‌گویند اگر مشکل خبرنگاران از ناحیه‌ی دسترسی به اطلاعات حل نگردد، هرات حالت خفقان را به خود خواهد گرفت.
خبرنگاران هرات ادعا دارند که تنها سخنگوی والی هفته یک بار در کنفرانس ظاهر میشود و تنها مواردی را بیان می کند که از قبل برایش گفته اند و اما به پرسش‌های خبرنگاران هیچ پاسخ نمی دهد.
جمع از خبرنگاران هرات می‌گویند که از چندی به این سو گمرک هرات اصلاً با خبرنگاران مصاحبه نمی‌کند و معلومات را با خبرنگاران شریک نمی‌سازند. بر بنیاد اطلاعات که به نی رسیده، گمرک هرات بر استناد به یک مکتوب که از وزارت مالیه فرستاده شده است، با خبرنگاران صحبت نمی‌کند.
یک خبرنگار در این زمینه گفت: حتی مسؤلان گمرک هرات در رابطه به دسترسی خبرنگاران به معلومات آن اداره، هدایت مقام ولایت را نیز نمی‌پذیرند.
یکی دیگر از خبرنگاران هرات گفت: دسترسی به اطلاعات در هرات بسیار در حالت خفقان قرار دارد. تنها بخش مطبوعاتی ولایت سه مقام دولتی را هفته وار به بخش مطبوعات دعوت می کنند و در پشت میز کنفرانس خبری ظاهر میشوند. این خبرنگار مدعی است که این مقامات هم مدیریت شده فرستاده می‌شون و مسایل مربوط به دست آورد های ولایت را بیان می‌دارند و به خبرنگاران پاسخ ارایه نمی کنند.
یک خبرنگار دیگر در ولایت هرات مدعی است که هر انتقاد از مسؤلان دولتی در شبکه های اجتماعی منجر به برخودر از سوی همان اداره با خبرنگار و یا کاربر شبکه اجتماعی می شود.
یک خبرنگار بانو در ولایت هرات به دیده‌بان رسانه‌های دفتر نی گفت: پولیس، بیمارستان ها و ریاست امور زنان معلومات را با ما شریک نمی سازند. این خبرنگار بانو در ادامه گفته است که در رابطه به فرار زنان از مننزل می خواسته گزارش تحقیقی تهیه کند، ولی از سوی برخی از مسؤلان دولتی و متنفذین محلی تهدید شده و متهم به بدنام ساختن جامعه هرات شده است.
خبرنگاران هرات همچنان مدعی اند که تهیه‌ی گزارش‌های پژوهشی/ تحقیقی اصلاً برای خبرنگاران هراتی با موجودیت همین مسؤلان محلی هرات، ناممکن نشده است.
- در زمینه‌ی تقابل و نفوذ حکومت بر رسانه ها
خبرنگاران در ولایت هرات مدعی اند که برخی از مسؤلان حکومتی در ولایت هرات موقف بسیار خصمانه با خبرنگاران و رسانه‌ها گرفته اند.
یک خبرنگار در ولایت هرات به دفتر نی گفت: با مراجعه به مسؤلان دولتی که معلومات را برای ما بدهند، چندین بار تهدید شدم، اهانت شدم و حتی تلاش کردند مرا لت و کوب کنند.
این خبرنگار گفت: پس از آن که حکومت در پنهان کردن معلومات از رسانه ها موفق شد، سپس به دامن زدن بی اتفاقی و ایجاد اختلافات در میان خبرنگاران پرداختند که شوربختانه در این دسیسه هم کامیاب شده اند. حالا در مرحلهِ‌ی رسیده اند که می خواهند رسانه ها و خبرنگاران را بترسانند. این خبرنگار گفت: مصداق این مدعا لت و کوب خبرنگار آسیا، حمله به دفتر اتحادیه ژورنالیستان و تلویزیون خورشید است.
نفوذ نهادهای دیپلوماتیک خارجی بر رسانه ها و خبرنگاران هرات
پس از مداخله و نفوذ حکومت بر رسانه‌ها و خبرنگاران، از مداخله و نفوذ نهادهای دیپلوماتیک بالای خبرنگاران و رسانه‌های هراتی پرده برداشته میشود.
شماری از خبرنگاران که می‌خواهند هویت شان فاش ننشود، به دیده‌بان رسانه‌های دفتر نی تماس گرفته و مدعی شده اند که برخی از نهادهای دیپلوماتیک و قنسلگری‌های موجود در ولایت هرات، بالای شماری از خبرنگاران نفوذ نموده و با دامن زدن اختلافات میان خبرنگاران و رسانه‌های هرات، در تلاش اند تا مانع چرخش آزاد اطلاعات در این ولایت شوند.
این خبرنگاران مدعی اند که نهاد های دولتی و یکی از قنسلگری‌های موجود در هرات در بین جامعه خبرنگاری نفوذ کرده اند و گروهای خود شان را دارند. به باور این خبرنگاران؛ هر عمل آزادانه‌ی که از سوی یک رسانه و یا یک خبرنگار مستقل و بی‌طرف راه اندازی شود، از سوی همین گروه به چالش کشیده می شود.
دیده‌بان رسانه‌های دفتر نی؛ با توجه به این گزارش نگرانی‌های خبرنگاران و رسانه‌های ولایت هرات را بسیار جدی دانسته و از حکومت افغانستان می‌خواهد تا هرچه عاجل برای رفع این چالش‌ها اقدام نماید.
دفتر نی از حکومت وحدت ملی می خواهد، تا با تشکیل یک هیات مختلط از نهادهای مدافع خبرنگاران و نهادهای امنیتی و سکتوری دولتی، مسئله چالش‌های فراراه آزادی بیان ولایت هرات را بررسی و برای حل آن یک راه‌کار مناسب در پیش گیرند.
اگر حکومت وحدت ملی برای برطرفی نگرانی‌های خبرنگاران هرات اقدام عملی و به وقت انجام ندهد، ممکن آزادی بیان در هرات به خطر سقوط مواجه شود.